وال مش یک روش نوین در مهار دیوارهای غیر سازه ای است که باعث استحکام و یکپارچگی هر چه بیشتر این بخش ها می شود. اجرای این روش باعث افزایش مقاومت دیوارها در برابر عوامل طبیعی مانند زلزله می‌شود و از وقوع خرابی و خسارت‌های ناشی از آن جلوگیری می‌کند. وال مش می‌تواند به عنوان یک شکل به‌روز‌شده‌تر از روش وال پست در مقاوم‌سازی دیوارها مورد توجه قرار گیرد و با مزایای بسیاری نسبت به آن همراه باشد. در اجرای این روش از توری‌های فایبرگلاس استفاده می‌شود که سبب حفظ یکپارچگی دیوارها در برابر لرزش و نیروهای جانبی می‌شود و مقاومت و ایمنی آنها را افزایش می‌دهد.
نصب و اجرای این روش آسان بوده و فرایند اجرایی آن به زمان کمی نیاز دارد. با توجه به اهمیت بالای اجرای این روش در مهار دیوارهای غیر سازهای در این مطلب قصد داریم ضمن معرفی وال مش به بخش‌های تشکیل دهنده آن، مبانی طراحی و تئوریک این روش، مزایای آن همچون حذف میلگرد بستر و حذف وادارهای قائم و افقی، مراحل مختلف اجرای این روش، نکات ضروری در اجرا، عوامل مؤثر بر هزینه اجرایی این روش و مدت زمان لازم در اجرای آن بپردازیم.
وال مش چیست؟
مهار اجزای غیر سازهای همچون دیوارهای غیر باربر از مراحل مهم در اجرای ساختمان بوده که بسته به نوع شرایط می تواند به روش های مختلفی صورت گیرد. یکی از روش های نوین و مورد توجه در مهار دیوارها و بخش‌های غیر سازهای ساختمان اجرای وال مش است. در این روش با استفاده از یک کامپوزیت سیمانی قوی که از ترکیب نوارهای فایبرگلاس و پلاسترهای معدنی به دست می‌آید می‌توان هر دیوار غیرسازه‌ای را تا حد قابل قبولی مقاوم کرد. این کامپوزیت که در رده کامپوزیت های سیمانی مسلح شده «FRCM» قرار می‌گیرد باعث حفظ استحکام دیوارها در برابر نیروهای برون صفحه ای ناشی از زلزله می‌شود.
اجرای این روش از مزایای بسیاری برخوردار بوده که باعث می‌شود بسیاری از مهندسان و طراحان ساختمان جهت مهار دیوارها از آن استفاده کنند. استفاده از این روش علاوه بر افزایش مقاومت دیوارها باعث بالا رفتن سرعت کار اجرایی و صرفه جویی در زمان تحویل پروژه می‌شود. این روش جایگزین بسیار مناسبی برای روش‌های مرسوم و سنتی مقاوم سازی دیوارها بوده و اجرای آن در مقایسه با روش های قدیمی مهار دیوار نیاز به تخصص و تجربه بالایی ندارد.
روش وال مش توسط آیین نامه های طراحی و ایمنی ساختمان مورد تأیید می‌باشد. این روش با توجه به نیاز کاری و شرایط پروژه به دو صورت نواری و سراسری انجام می‌شود. مقرون به صرفه بودن این روش در مقایسه با روش‌های قدیمی مانند روش وال پست فلزی یکی دیگر از دلایل محبوبیت آن در بین طراحان ساختمان است. در این روش فرایند مهار دیوارها با کیفیت بالا انجام شده و از وارد آمدن آسیب‌های احتمالی به دیوار و در نهایت به کل سازه جلوگیری می‌شود.
وال مش از چه بخش هایی تشکیل شده است؟
در اجرای این روش از مصالح و متریال مختلفی استفاده می‌شود که در بخش‌های مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرند. از جمله این مصالح می‌توان به توری وال مش، پلاسترهای گچی و سیمانی، پروفیل نبشی و چسب پایه اپوکسی اشاره کرد. در ادامه به معرفی و بررسی بیشتر هر کدام از این بخش ها خواهیم پرداخت.
توری وال مش
توری وال مش از مصالح مهم در اجرای این روش بوده که در دو نوع توری فایبرگلاس E-glass و مش فایبرگلاس AR-glass مورد استفاده قرار می‌گیرد. در ساخت این توری ها از الیاف کامپوزیت و شیشه استفاده شده است که از ویژگی‌ها و قابلیت های بالایی برخوردار هستند. از توری یا مش فایبرگلاس E-glass در محیط های بدون شرایط قلیایی استفاده می‌شود، در حالی که برای محیط‌هایی با شرایط قلیایی استفاده از مش فایبرگلاس AR-glass مناسب تر است و دلیل آن نیز می‌تواند مقاومت قلیایی بالای این توری ها باشد. از طرف دیگر قیمت توری های E-glass پایین تر بوده و از نظر اقتصادی مقرون به صرفه هستند.
پلاستر وال مش
پلاسترهای معدنی مورد استفاده در این روش که به دو صورت پلاستر سیمانی و پلاستر گچی آماده می‌شوند از دیگر مصالح مهم در اجرای وال مش بوده که متناسب با شرایط کاری می‌توان از هر کدام از آنها استفاده کرد. این پلاسترها از ویژگی‌ها و قابلیت‌های مختلفی برخوردار بوده که با بررسی آنها می‌توان یک پلاستر مناسب و کاربردی برای فرایند کاری مورد نظر را انتخاب کرد.
پلاستر سیمانی از مقاومت بالایی برخوردار بوده و همین امر نیز باعث افزایش استحکام و دوام سیستم وال مش می‌شود. همچنین پلاستر سیمانی به دلیل ویژگی‌های که دارد برای کار با مش فایبرگلاس AR-glass مناسب تر است. از ویژگی‌های پلاستر گچی نیز می‌توان به خاصیت پوشش حفاظتی آن اشاره کرد که مانع از نفوذ قارچ و باکتری به سطح دیوارها می‌شود. همچنین این پلاسترها انتخاب مناسبی برای کار با توری فایبرگلاس E-glass هستند.
پروفیل نبشی یا ناودانی
پروفیل های نبشی یا ناودانی ها از دیگر مصالح کاربردی در روش وال مش بوده که نقش مهمی در اجرای آن دارند. از این نبشی ها یا ناودانی ها می‌توان جهت مهار خارج از صفحه دیوار کمک گرفت. اجرای درست و اصولی این مصالح تأثیر بسیاری بر کیفیت نهایی پروژه دارد.
چسب پایه اپوکسی
چسب پایه اپوکسی از دیگر مواد مورد استفاده در طراحی وال مش بوده که نحوه استفاده از آن اهمیت زیادی بر کیفیت اجرای پروژه دارد. از این چسب ها جهت اتصال نبشی ها و ناودانی ها در هنگام اجرا استفاده می‌شود.
پیوست شش آیین نامه 2800
اجرای صحیح و اصولی وال مش در گرو عمل به مبانی طراحی و تئوریک این روش بوده که در پیوست ششم استاندارد 2800 و ضابطه 819 مقررات ملی ساختمان بدان پرداخته شده است. در ادامه به معرفی و بررسی بیشتر ضوابط موجود در این آیین نامه ها در رابطه با اجرای وال مش می‌پردازیم.
در ضوابط و دستورالعمل های زیادی به مقام سازی ساختمان در مقابل اثرات زلزله اشاره شده است. بر همین اساس طبق پیوست ششم استاندارد 2800 اجرای وال مش جهت مقاوم سازی دیوارها در برابر زلزله الزامی بوده و این روش جایگزین مناسبی برای روش های قدیمی مانند روش وال پست می‌باشد.
بر اساس دستورالعمل‌های مندرج در این آیین نامه حداکثر طول دیوارهای غیر سازهای در اجرای مقاوم سازی به روش وال پست نباید از 40 برابر ضخامت آن بیشتر شود، در حالی که در مقاوم سازی به روش وال مش دیگر محدودیتی برای طول دیوار وجود ندارد. مورد دیگر به خمش یکطرفه دیوار در روش وال مش اشاره دارد و اینکه در این روش دیگر نیازی به میلگرد بستر نیست. همچنین در روش وال پست در شرایطی که ارتفاع دیوار بیشتر از 3.5 متر باشد لازم است از وادار افقی استفاده شود، در حالی که در روش وال مش می‌توان از اجرای این وادارها صرفه نظر کرد.
ضابطه 819 مقررات ملی ساختمان در اجرای وال مش
بر اساس ضابطه 819 مقررات ملی ساختمان اجرای وال مش نیازمند اجرای یک سری دستورالعمل ها بوده که در این بخش به بررسی آنها می‌پردازیم. طبق این ضابطه اجرای وال پست مرسوم برای دیوارهایی با طول بالای 4 متر و ارتفاع بالای 5/3 متر الزامی می‌باشد. همچنین اجرای وال‌مش بر اساس این ضابطه شامل یک سری مراحل بوده که گام اول آن با اجرای دیوارچینی آغاز می شود. پس از اتمام دیوارچینی لازم است سطح آن به صورت کامل از برجستگی ها و مواد زائد پاک شود.
سپس نوبت به مرحله پلاسترکشی می رسد که با استفاده از پلاسترهای مناسب سطح دیوار به طور کامل پوشش داده می‌شود. در مرحله بعد توری فایبرگلاس طبق نقشه طراحی برش داده و بر روی دیوار نصب می‌شود و سپس این توری با لایه دوم پلاستر مجدداً پوشانده می‌شود. طبق این ضابطه برای مهار دیوارها می‌توان از نبشی و چسب اپوکسی استفاده کرد که در ادامه این مطلب به مراحل اجرای وال مش با جزئیات بیشتر خواهیم پرداخت.
امکان حذف میلگرد بستر هنگام اجرای وال مش در ساختمان
میلگردهای بستر نقش مهمی در مهار دیوارها دارند و معمولاً در روش وال پست و جهت مقاوم سازی دیوارها مورد استفاده قرار می‌گیرند. با این وجود این میلگردها نقشی در اجرای وال مش در دیوار ندارند و به همین خاطر در زمان دیوارچینی دیگر نیازی به جایگذاری میلگردهای بستر در دیوار نیست. همچنین امکان مقاوم سازی دیوارها به روش وال مش برخلاف روش وال پست در دیوارهایی که در طراحی آنها از میلگرد بستر استفاده نشده است وجود دارد. این ویژگی های وال مش باعث کاهش هزینه‌های ساخت و افزایش سرعت تیم اجرایی در مقاوم سازی دیوارها می‌شود.
امکان حذف وادارهای قائم و افقی هنگام اجرای وال مش در ساختمان
از مصالح کاربردی که در مهار دیوارها به روش وال پست بسیار مورد استفاده قرار می‌گیرند می‌توان به وادارهای قائم و افقی اشاره کرد. تهیه و حمل این وادارها با صرف هزینه هایی همراه بوده که سبب افزایش هزینه نهایی پروژه می‌شود. مسئله دیگر به اجرای این وادارها مربوط می‌شود که این کار باید توسط یک تیم اجرایی مجرب و حرفه ای انجام شود. بر همین اساس فرایند نصب و اجرای وادارها علاوه بر زمان بر بودن با صرف هزینه نیز همراه خواهد بود. خوشبختانه در روش وال مش به دلیل نوع طراحی و مصالح مورد استفاده در اجرای آن دیگر نیازی به وادارهای قائم و افقی نیست و همین امر نیز سبب صرفه جویی در زمان و هزینه های اجرایی پروژه می‌شود.
چرا اجرای صحیح وال پست در ساختمان اهمیت دارد؟
همان طور که می‌دانید بخش‌های مختلف یک ساختمان همواره در مواجهه با نیرو وزن سازه (نیروی بار مرده)، نیروی بار زنده (وزن ساکنان ساختمان) و نیروی ناشی از عوامل طبیعی مانند زلزله قرار دارد. بر همین اساس در کنار مقاوم سازی بخش‌های باربر و اسکلت اصلی سازه نیاز است به مقاوم سازی بخش‌های غیر باربر و دیوارهای غیر سازهای توجه ویژه ای شود که به طور متداول برای این کار از اجرای وال پست استفاده می شود.
این روش با افزایش استحکام دیوارهای غیر سازهای و مهار آنها در اسکلت اصلی ساختمان کمک بسیاری به مقاوم سازی آنها می‌کند. بسیاری از خسارت‌های ناشی از عوامل طبیعی مانند زلزله های اخیر کرمانشاه به دلیل عدم اجرا صحیح وال پست در مقاوم سازی دیوارها بوده که با ریزش دیوارهای غیر باربر و آسیب جدی به آنها همراه بود. همچنین روش وال مش به عنوان نسل نوین وال پست می‌تواند راهکار مناسبی برای مهار این نوع دیوارها باشد.
مراحل اجرای وال مش در ساختمان
اجرای درست و اصولی وال مش نیازمند پیمودن یک سری مراحل بوده که در این بخش به معرفی آنها خواهیم پرداخت. این مراحل باید به صورت قدم به قدم و بر اساس ضوابط و دستورالعمل‌ها انجام شوند.
دیوارچینی ساختمان
دیوارچینی یا تیغه چینی اولین مرحله از اجرای وال مش جهت مقاوم سازی بوده که به شیوه‌های متفاوتی قابل اجرا خواهد بود. برای این کار از بلوک‌های مختلفی چون بلوک سفالی، آجری، سیمانی، لیکا و غیره استفاده می‌شود. نکته قابل توجه در مورد روش وال مش این است که قابلیت اجرا بر روی تمامی دیوارها با بلوک‌های متفاوت را خواهد داشت.
اجرای لایه اول پلاستر وال مش بر روی دیوار
پس از اتمام مرحله دیوارچینی نوبت به اجرای لایه اول پلاستر بر روی سطح دیوار می رسد. برای این کار نخست باید پلاستر مورد نظر متناسب با شرایط کاری آماده شود. این پلاستر معمولاً به صورت گچی یا سیمانی بوده که جهت اجرای آن می‌توان از کاردک یا ماله و در برخی موارد از ابزارآلات پاششی کمک گرفت. پلاسترکشی دیوار باید با دقت بالا انجام شود و تمام سطوح دیوار با این پلاسترها به طور کامل پوشانده شود.
اجرای توری وال مش مطابق نقشه اجرایی
پس از اتمام مرحله اول پلاسترکشی بر روی دیوار، نوبت به نصب و اجرای مش یا توری فایبرگلاس بر روی آن میرسد. این مش بنا بر شرایط کاری و ابعاد پروژه می‌تواند به صورت نواری یا سراسری نصب شود که قبل از اجرای آن لازم است مطابق با نقشه طراحی شده در ابعاد مشخص آماده گردد. نصب این توری ها باید با دقت و کیفیت بالا انجام شود که برای این کار معمولاً از چسب، میخ و گیره استفاده می شود. البته با توجه به نوع محیط و خاصیت قلیایی آن لازم است از مش های مخصوص این کار استفاده شود.
اجرای لایه دوم پلاستر بر روی توری وال مش
پس از نصب کامل مش فایبرگلاس نوبت به اجرای مرحله دوم پلاسترکشی میرسد. در این روش، پلاسترهای آماده‌ای که از قبل تهیه شده‌اند روی مش نصب می‌شوند. این کار باعث ایجاد یک لایه اضافی از پلاستر بر روی دیوار می‌شود و سطح توری فایبرگلاس به طور کامل پوشانده می‌شود. این عمل باعث جای‌گیری کامل مش‌های نصب شده در ساختار دیوار می‌شود و برای استحکام و یکپارچگی دیوار اساسی است. لایه‌های پلاستر باید از ضخامت استانداردی برخوردار باشند.
نصب پروفیل نبشی یا ناودانی با چسب اپوکسی
پس از اجرای مرحله دوم پلاستر کشی نوبت به نصب نبشی ها یا ناودانی ها بر روی تیر، سقف و یا ستون سازه می رسد تا لبه های دیوار به طور کامل در سازه ساختمان مهار شوند. اتصال این نبشی ها باید از کیفیت و مقاومت لازم برخوردار باشد که برای این کار معمولاً از چسب اپوکسی استفاده می‌شود.
نکاتی ضروری در اجرای وال مش
- اجرای اصولی وال مش نیازمند رعایت یک سری نکات بوده که در این بخش به معرفی آنها می پردازیم. در رابطه با نوع پلاستر مصرفی در کار با انواع مش فایبرگلاس، نکته اول آن است که برای مش AR-Glass از پلاستر سیمانی و برای مش E-glass از پلاستر گچی استفاده می‌شود. نکته دوم در رابطه با احداث دیوارهای غیرسازه‌ای مورد تأکید قرار گرفته است. این دیوارها نباید متأثر از تغییر مکان سقف باشند، تا در هنگام وقوع زلزله هیچ بار محوری بر روی آنها اعمال نگردد. بر همین اساس اتصال لبه بالایی دیوار به طور مستقیم به سقف توصیه نمی شود و باید یک لایه جداکننده در بین آن ایجاد شود.
- ضخامت حداقل این لایه باید 10 میلیمتر باشد و حداکثر ضخامت آن تا خیز درازمدت حداکثری سقف مجاز است. در مورد فواصل نبشی‌ها، حداکثر فاصله مجاز تعیین شده برابر 1.5 متر است. همچنین حداقل 30 میلیمتر از عرض بال نبشی لازم است با دیوار تماس داشته باشد. به عنوان مثال اگر ارتفاع لایه جدا کننده سقف و دیوار 20 میلیمتر باشد لازم است از نبشی با ضخامت 50 میلیمتر استفاده شود. مورد بعدی استفاده از مش فایبرگلاس روی دیوار در کنار بازشوها و لبه های دیوار است و اینکه تسلیح دیوار با مش باید در دو طرف آن صورت گیرد.
- حداقل فاصله چشمه مش 5 میلیمتر بوده و سایز حداکثری سنگدانه های مورد استفاده نباید بیشتر از نصف فاصله باز چشمه ها باشد. همچنین استفاده از لایه مش به شکل ال در محل تقاطع دو دیوار توصیه می‌شود تا باعث ایجاد ترک نشود. نکته بعدی در رابطه با نسبت استفاده از ملات ریزدانه بر روی مش می‌باشد. این نسبت باید 1 به 2 سیمان به ماسه با مقاومت فشاری حداقل 30 مگاپاسکال باشد.
هزینه اجرای وال مش
برای اجرای وال مش، عوامل مختلفی می‌توانند بر هزینه اجرایی تأثیر بگذارند. این عوامل شامل وسعت پروژه، ابعاد دیوارها، نوع مش فایبرگلاس، ابعاد چشمه و گرماژ مش، نوع اجرا (نواری یا سراسری)، نوع پلاستر و کیفیت آن، نوع چسب اپوکسی و مقدار آن، تعداد نبشی‌ها یا ناودانی‌ها، هزینه حمل و جابجایی مصالح و تجهیزات، دستمزد تیم اجرایی، کیفیت مواد اولیه و برند آنها می‌شوند. در روش وال مش نیاز به نصب میلگرد بستر و اجرای وادارها و مراحل مشابه نداریم، که هزینه‌ها را کاهش می‌دهد. علاوه بر آن در اجرای وال مش برخلاف روش وال پست به تیم اجرایی حرفه ای با دستمزدهای بالا نیازی نیست.
مدت زمان اجرای وال مش
عوامل و پارامترهای مختلفی می‌توانند بر مدت زمان اجرای این روش تأثیرگذار باشند. عوامل مختلفی می‌توانند بر هزینه اجرای وال مش تأثیر گذار باشند. این عوامل شامل وسعت پروژه اجرایی و نحوه اجرای وال مش در مقاوم‌سازی (نواری یا سراسری)، تعداد نیروی اجرایی و فاصله محل اجرای پروژه از مرکز عرضه مصالح می‌شوند. اجرای سراسری وال مش نیازمند استفاده از حجم بالایی از مش و پلاستر دارد، که ممکن است باعث طولانی شدن فرایند اجرایی پروژه شود. اجرای وال مش به دلیل حذف مراحل نصب میلگرد بستر و اجرای وادارها زمان کمتری نسبت به اجرای وال پست می‌طلبد. این موضوع باعث کاهش زمان اجرای پروژه می‌شود. این موضوع باعث صرفه‌جویی در زمان اجرای پروژه می‌شود.
آیا وال مش مورد تأیید سازمان نظام مهندسی است؟
بله، همانطور که در نشریه 819 و پیوست ششم استاندارد 2800 اشاره شده است، اجرای وال مش به عنوان یک روش معتبر برای مقاوم سازی دیوارهای غیرسازه‌ای تأیید شده است. همچنین، این سازمان الزامی می‌داند که در مقاوم‌سازی دیوارهای غیرسازه‌ای از این روش استفاده شود. مهندسان و طراحان ساختمان می‌توانند با رعایت ضوابط و دستورالعمل‌های مندرج در این آیین‌نامه‌ها به اجرای وال مش بپردازند.
کلام پایانی
امروزه، مقاوم‌سازی دیوارها از اهمیت بالایی برخوردار است و روش‌های مختلفی برای اجرای آن پیشنهاد می‌شود. هر یک از این روش‌ها دارای مزایا و قابلیت‌های خود هستند. در این میان، روش وال مش به عنوان یک نسل نوین در زمینه مقاوم‌سازی دیوارها، توجه زیادی از طراحان ساختمان جلب کرده است. به نوعی می‌توان این روش را به عنوان یک جایگزین مناسب برای روش‌های مرسوم مهار دیوار مانند روش وال پست فلزی مطرح کرد. در این روش، بسیاری از مراحل مقاوم‌سازی دیوار مانند نصب میلگرد بستر و اجرای وادارها حذف می‌شوند. این اقدام باعث کاهش هزینه‌های اجرایی و صرفه‌جویی در انرژی و زمان می‌شود. همچنین اجرای وال مش در کنار کاهش بار مرده ساختمان سبب افزایش استحکام و یکپارچگی دیوارها در برابر عوامل طبیعی مانند زلزله می شود.
